Specialisten in de lucht

Verkeersvliegers geloven in een wereld waarin mensen willen reizen om te ontdekken, te helpen, te koesteren, zich te ontwikkelen én om zich te verrijken in contact met andere culturen, economieën en mensen. Op basis van hun expertise en verantwoordelijkheden zijn goed opgeleide en streng geselecteerde verkeersvliegers voorwaardelijk voor veilige, comfortabele en efficiënte luchtverbindingen tussen mensen, economieën en culturen. Verkeersvliegers spelen een cruciale rol om een veilige, comfortabele en efficiënte luchtvaart mogelijk te maken.

Verkeersvliegers vormen de ruggengraat van de burgerluchtvaart en zijn eindverantwoordelijk voor de veiligheid van hun passagiers, vracht en het vliegtuig tijdens de vlucht. Verkeersvliegers zijn streng geselecteerde en intensief getrainde professionals die een goed begrip moeten hebben van een breed scala aan onderwerpen. Denk hierbij aan de geavanceerde techniek van het vliegtuig waarmee ze vliegen, de weerpatronen waar ze mee te maken krijgen, navigatiesystemen en alle andere aspecten van de luchtvaart. Ze moeten ook snel en vaak onder druk besluiten kunnen nemen en kalm blijven in stressvolle situaties.

Verkeersvliegers ontwikkelen zich hun hele leven lang en worden gedurende meer vlieguren en continue trainingen steeds meer een specialist. Een verkeersvlieger wordt gemiddeld pas na circa 15 jaar gezagvoerder op een narrow-body (klein vliegtuig) én pas na meer dan 20 a 25 jaar kan een verkeersvlieger gezagvoerder wide body (groot vliegtuig) worden. Maar dat gaat niet vanzelf en het is niet vanzelfsprekend. Lees hier meer over de verantwoordelijkheden, opleiding en training van verkeersvliegers.

Verantwoordelijkheden

Op de schouders van een verkeersvlieger rust een grote verantwoordelijkheid. Juist omdat tijdens een vlucht de bemanning en passagiers los zijn van de grond, is de verkeersvlieger aangewezen om meerdere rollen op zich te nemen. Het zijn taken die passen bij zijn specialisatie als vlieger, maar ook taken die gewoonlijk door anderen uitgevoerd worden. De gezagvoerder draagt daarover tijdens de vlucht eindverantwoordelijkheid, maar het werken in teamverband is onlosmakelijk verbonden met het vak. Hoewel het veilig vliegen van A naar B de primaire taak is van een verkeersvlieger, komt er veel meer bij kijken. Een enkele vlucht kan verzekerd zijn voor een miljard euro of meer. Het vliegtuig, de bemanning en de vlucht wordt dan ook letterlijk en figuurlijk in de handen van de gezagvoerder en zijn crew gelegd.

Het vliegtuig is een complexe machine in een dynamische omgeving, waar weinig ruimte is voor fouten. Hoewel sommige mensen denken dat tegenwoordig het meeste werk wordt gedaan door de automatische piloot, is dat niet het geval. De start en de landing zijn het meest risicovol en die worden altijd door de vlieger zelf gedaan, behalve bij (weer)omstandigheden zoals bijvoorbeeld mist die vliegen op zicht onmogelijk maken.

Veiligheid in en rond het vliegtuig

Ongetwijfeld is de zwaarste verantwoordelijkheid die rust bij een verkeersvlieger, de verantwoordelijkheid om een vlucht veilig uit te voeren. Dat is meer dan een theoretische verantwoordelijkheid. De gezagvoerder is daadwerkelijk persoonlijk verantwoordelijk voor de veiligheid van alle bemanningsleden en passagiers. De gezagvoerder is bij een calamiteit dan ook de laatste die het vliegtuig verlaat. 

En wanneer hij zijn taak niet goed uitvoert, dan kan de verkeersvlieger juridisch aansprakelijk worden gesteld. Die grote verantwoordelijkheid start vanaf het moment dat de gezagvoerder aan boord van een vliegtuig stapt. En begint dus al op de grond bij de vluchtvoorbereiding. Wanneer een vlieger fouten maakt zal hij dit rapporteren aan zijn bedrijf. Dit om zijn collega’s ook gelegenheid te geven van zijn fouten te leren. Een vlieger voelt zich veilig om zo’n melding te doen, omdat hij daarvoor in principe niet vervolgd zal worden. Dit principe heet ‘Just Culture’ en heeft de luchtvaart mede zo veilig gemaakt als die nu is. Meldingen over onveilige situaties worden regelmatig meegenomen in het trainingsprogramma van vliegers tijdens hun jaarlijks terugkerende trainingen in de simulator. Ook de strikte procedures of werkmethoden waar piloten mee werken worden aan de hand van meldingen verbeterd. Op deze manier bestaat er een zogenaamde verbetercyclus die de luchtvaart steeds veiliger maakt en de verkeersvlieger continu verder ontwikkelt. 

Meerdere rollen in één persoon

Zodra de deuren van het vliegtuig dicht zijn, is het vliegtuig Nederlands grondgebied. De gezagvoerder is op dat moment ‘het gezag’ in de lucht. De gezagvoerder is in de lucht een hulpofficier van jusitie en daardoor bevoegd om bij onveilige situaties opdracht te geven iemand te arresteren en desnoods in de boeien te slaan. Met de groeiende hoeveelheid ‘unruly passengers’ aan boord, moet er helaas steeds vaker aanspraak gemaakt worden op deze bevoegdheid. De brede rol zorgt er ook voor dat een gezagvoerder kan optreden als ambtenaar van de burgerlijke stand bij de geboorte van een kind aan boord en is degene die eventueel overlijden officieel kan vaststellen.

Ambassadeur

Gezagvoerders zijn voor de luchtvaartmaatschappijen het visitekaartje naar de passagier. Dat betekent dat deze vlieger ook een voorbeeldfunctie heeft. Deze verantwoordelijkheid kan een grote impact hebben op de ervaring van passagiers bij onder andere verstoringen in de vluchtuitvoering. Speciale trainingen op dit vlak zijn daarom onderdeel om gezagvoerder te kunnen worden. Bij de strenge selectie voorafgaand aan de opleiding tot vlieger wordt ook al onderzocht of een kandidaat potentie heeft om uiteindelijk als gezagvoerder op te kunnen treden.

Werkzaamheden en beslissingen tijdens de vlucht

De gezagvoerder is tijdens het werk verantwoordelijk voor de operationele beslissingen die vaak zelfstandig met de crew genomen moeten worden. Dat komt omdat tijdens de vlucht niet altijd de mogelijkheden en tijd aanwezig zijn om te overleggen met het bedrijf of andere actoren. Operationele beslissingen dienen vaak ad hoc en onder tijdsdruk genomen te worden en kunnen grote consequenties hebben. Niet alleen voor de passagiers en het vliegtuig, maar ook voor het gehele bedrijf. Dat betekent dat een gezagvoerder onder druk moet kunnen werken en in een kort tijdsbestek alle overwegingen dient te kunnen wegen.

Operationele beslissingen kunnen te maken hebben met:

  • Techniek van het vliegtuig

  • Meteorologie

  • Plaatselijke weersomstandigheden

  • Navigatie in drukke luchtruimen

  • Netwerk (doorverbindingen)

  • Kostenafwegingen

  • Individuele gevolgen voor passagiers

  • Efficiency

  • En vele andere zaken

Beslissingen over het doorvliegen bij ‘bird- en dronestrikes’ of schade anderszins liggen bij de gezagvoerder. Daarbij worden vele factoren, technisch en niet-technisch, meegewogen. Beslissingen kunnen namelijk ook grote gevolgen hebben voor het bedrijf en de rest van de operatie. Zo heeft het besluit van de gezagvoerder om vanuit veiligheidsoverwegingen uit te wijken naar een ander vliegveld grote financiële consequenties voor het bedrijf. En heeft het grote gevolgen voor de passagiers die niet op hun bestemmingen komen en het vliegtuig dat niet ingezet kan worden voor een vervolgvlucht.